Gönderen Konu: Teknoloji Çöplükleri : Foxconn - 1  (Okunma sayısı 2946 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı fortran

  • Forum Gurusu
  • *****
  • İleti: 1.671
  • Bir insanı sevmekle başlar her şey...
    • get GNU
Teknoloji Çöplükleri : Foxconn - 1
« : 14 Haziran 2015, 12:13:19 ös »

Aslında yazı dizimize teknolojinin sebep olduğu çevre kirliliği ve devasa atık çöplükleri ile devam edecektik. Ancak teknoloji ile ilgilenenlerin yakından tanıdığı Foxconn üretim tesislerine değinmeden geçmek olmaz diye düşündük. Okuyucuların ceplerindeki iPhone modellerinin asıl fiyatından ziyade insanlığa mal olan fiyatını da bilmeleri gerekir diye düşünüyoruz.

Yazımızı gene iki kısımda paylaşacağız. İlk kısımda Foxconn nedir ve nasıl bu hale geldi onu anlatacağız. İkinci bölümde ise Foxconn'da çalışma ve yaşam şartları nasıldır onu araştıracağız. Lafı fazla uzatmadan ilk bölüme girişimizi yapalım:

Çalışan sayısı ile neredeyse bir büyükşehir haline gelen Foxconn tesisleri aslında bir teknoloji çöplüğü sayılmaz. Daha çok yaşam çöplüğü olarak görülebilir. İşçilere verilen düşük maaşlar, kötü çalışma koşulları, kötü barınma koşulları, çocuk işçi çalıştırma skandalları, fazla mesai nedeniyle hayatını kaybedenler, korkunç kazalar, işçi isyanları, işçi intiharları ne yazık ki Foxconn'un hanesine yazılan sabıkalar.

Modern köleliğin en büyük örneklerinden birisi kabul edilen Foxconn yıllardır elektronik üretiminde. Ancak teknoloji devlerinin düşük işçi maliyeti ile kar marjını tavana çıkarabileceğini keşfetmesinden sonra Foxconn bir anda popülerleşti.

Foxconn aslında Tayvan'lı Hon Hai şirketinin iştiraki. Yani aslen Tayvanlı. Ancak üretim tesisleri Çin'de olduğu için ve haliyle Çinli işçiler çalıştığı için teknoloji medyasında Çinli Foxconn olarak biliniyor.

1980'lerin başından bu yana elektronik bileşen üreten Hon Hai, ilk üretimine Atari 2600 sistemlerine konnektör sağlayarak başladı. İlk büyük siparişini ise 1988 yılında Dell firmasından aldı. Daha iyi üretim yapabilmek adına 1988 yılında Çin'in Shenzen şehrinde ilk üretim tesisini hayata geçirdi.

Foxconn temel olarak bir orijinal dizayn imalatçısı şirketi diye biliniyor ( ODM - Original Design Manufacturer ). Ancak son yıllarda kendi markasını bastığı mobil cihaz ürünleri de piyasada görünür olmuştu.

Hızla büyüyen Foxconn o kadar popüler hale geldi ki 25 yıl içerisinde asıl tesislerin olduğu Shenzen şehrinin nüfusunu yüzbinlerden 13 milyona taşıdı ve dünyanın en kalabalık şehirlerinden birisi haline getirdi. Elbette sadece işçi sayısıyla bu rakama ulaşılamaz ancak kalabalık ailelere sahip işçiler şehre göç etmeye başlayınca nüfus da patladı.

Peki özelde Foxconn'u ve genelde Çin'i bu kadar popüler hale getiren neydi? Sadece teknoloji devleri değil pek çok sektördeki üreticiler neden kendi ülkelerinde istihdam sağlamak dururken Çin'de üretim yapma ihtiyacı hissetti?

Aslında sorunun cevabı Steve Jobs'un çeşitli biyografi eserlerinde de gündeme gelen NeXT macerasına dayanıyor. Apple'dan kovulduktan sonra 1995 yılında NeXT bilgisayar sistemlerini kuran Jobs, yerli üretime başlamıştı. ABD'de kurduğu tesislerle gurur duyan Jobs elbette son teknoloji robotlar ve üretim bantlarıyla çalışıyordu.

Tanesini 10 bin dolardan sattığı NeXT bilgisayarlarında işçi maliyetleri yüzde 5 civarında kalıyordu ve Jobs çok yüksek bir karj marjı elde ediyordu. Satışlar da iyi olunca cepler doluyordu.

O dönemi hatırlayanlar evimize giren teknolojinin oldukça pahalı olduğunu bilirler. Vestel'in o dönem satışa sunduğu masaüstü bilgisayarları için 1200$ ve üzeri fiyatlar istediği dün gibi hatırımızda.

Ancak zamanla bilgisayar fiyatlarında aşağı doğru bir eğim başladı. 1000$ seviyesinin de altına indiğinde artık işçi maliyetleri büyük önem kazanmıştı. Bu bakımdan genel maliyeti etkilemeyecek bir yol bulmak gerekiyordu. Bunun için en uygun adres Çin'di.

Çinli üretim tesislerinin işçi maliyetlerini çok düşük seviyede tutması genel maliyetlere de yansıdı ve altın yumurtlayan tavuk haline geldi. Bir iPhone için işçi maliyetlerinin 8$-10$ arasında olduğu biliniyor. Bu da işçi maliyetlerini yüzde 1.2 seviyesine getiriyor.

Eğer iPhone üretimi ABD'de yapılıyor olsaydı cihaz başına 65$-70$ civarında bir ek maliyet eklenmesi gerekecekti. Yani 16GB iPhone 6 modelini 649$ değil de belki 730$-740$ civarında bir fiyata almak durumunda kalacaktık. E bu kadar pahalı bir cihazı kim almak ister değil mi?

Ucuz işgücüne büyük bir ilgi olduğunu fark etmekte gecikmeyen Foxconn bunu büyük bir avantaja çevirmeyi başardı. Zaten 1.5 milyar nüfus ve yüksek işsizlik oranları insanları herşeye razı hale getirdi ve modern köleliğin fitili de ateşlenmiş oldu. Evine ekmek götürme derdinde olan Çinli işçiler her türlü çalışma koşuluna evet dedi ve ülkedeki ucuz işgücü namını dünyaya duyurdu.

İşgücü maliyetlerini çok aşağı çeken Apple, bileşen maliyetlerinde de bir standart yakalayınca yüksek kar marjlarına ulaşmayı başardı. Son dönemde 18 milyar dolar gibi rekor faaliyet karlarına imza atan Apple'ın çalışan başına 400 bin dolar kar ettiği belirtiliyor. Yani her bir Apple çalışanı firmasına 400 bin dolar kar getiriyor diyebiliriz. Ancak asıl karı ucuza çalışan Çinli işçiler getiriyor.

Yeri gelmişken Apple'ın üretimi Çin'e kaydırma stratejisinin arkasında Tim Cook'un olduğunu hatırlatmadan geçmeyelim. Cook ayrıca ABD'de tedarik zincirini en iyi yöneten yönetici olarak da nam salmıştır.

Foxconn dendiğinde aklımıza hep Apple geliyor zira yıllardır sayısız haber yazılıp çizildi. Foxconn sadece Apple için üretim yapmıyor ancak ağırlıklı olarak Apple için üretim yapıyor. Shenzen şehrinde bulunan Foxconn tesislerinde yaklaşık 600 bin kişi çalışıyor ve bunun 300 bine yakını Apple bantlarına ayrılmış durumda. Bunun dışında ise HP, Dell, Motorola, Nintendo gibi firmalar için de üretim yapılıyor. Apple ürünlerinin üretimi ise Foxconn City tesislerinde yapılıyor.

Sürekli Apple'ın gündeme gelmesi ise genelde Shenzen tesislerinde olayların yaşanması. Zira Apple ürünleri için çok katı üretim kuralları belirliyor ve bunlara uyulmasını talep ediyor. Kurallar çok sıkı olunca Foxconn yönetiminin de baskısı artıyor. Sonuç ? : Sosyal patlamalar!

Bir dönem Foxconn işçilerinden birisinin iPhone için tutulması istenen hatalı üretim oranının binde birlik seviyelerde olduğunu ve bunun tutturulması adına artık kafayı yemek üzere olduklarını itiraf ettiğini okumuştuk.

Peki sosyal patlamaların sebebi nedir? Ne tür tedbirler alınır? İnsana ne kadar değer verilir? Bu soruların cevabını ve cebimizdeki iPhone modelinin hayat bulması için Çinli kardeşlerimizin nasıl çalıştığını ikinci bölümde inceleyeceğiz.


donanimhaber.com


Çevrimdışı fortran

  • Forum Gurusu
  • *****
  • İleti: 1.671
  • Bir insanı sevmekle başlar her şey...
    • get GNU
Teknoloji Çöplükleri : Foxconn - 2
« Yanıtla #1 : 15 Haziran 2015, 08:26:14 öö »

İlk bölümde kısa bir giriş yaptığımız Foxconn tesislerinde neler olup bittiğine bu ikinci bölümde daha yakından bakacağız. Aslında Çin'de sayısız üretim tesisi mevcut ve genelde çalışma koşulları pek de birbirinden farklı değil. Peki neden Foxconn sürekli ön planda?

Bunun cevabına biraz popülariteden kaynaklanıyor diyebiliriz. Zira teknoloji gündeminin olduğu kadar zaman zaman dünya gündeminin de Apple ürünleri ile meşgul olduğunu görüyoruz. Bu denli popüler cihazların üretim süreçleri de bu bakımdan merak uyandırıyor.

Diğer bir sebep ise işçi koşullarını sürekli izleyen sivil toplum kuruluşlarının teknoloji devlerine daha fazla dikkat etmesi. Çin'de tekstilden oyuncağa pek çok sektörde üretim yapılsa da ağırlık daha fazla teknolojik ürünlerde oluyor. Bu bakımdan burada yaşanan sıkıntılar daha fazla ön plana çıkıyor.

Apple gibi devasa gelirler elde eden firmaların bu tür kötü çalışma koşulları için girişimde bulunmaması sivil toplum kuruluşlarının baskısına neden oluyor ve çalışma koşulları da tüm çıplaklığıyla gündeme oturuyor.

Son dönemde Apple gibi devlerin imajını zedelememe adına tedarikçilerine uyarılarda bulunduğu ve şartların iyileştirilmesi adına çeşitli taleplerin yerine getirilmesini istediğini duyuyoruz. Haliyle Foxconn da kendince iyileştirdiği bu şartlara işçilerinin zorla(!) uymasını sağlıyor.

Son dönemde elde edilen tahmini rakamlara göre Foxconn firmasının Çin'de istihdam ettiği işçi sayısı 1.3 milyonu geçti. Daha önce bahsettiğimiz gibi bunun yaklaşık 600 bini Shenzen şehrindeki Foxconn tesislerinde bulunuyor.

İşçiler artık konusunda uzman olduğu için kendisine ait olan bir işin her bölümünü yaklaşık 7 saniyede tamamlayabiliyor. Haliyle Foxconn'un robot teknolojilerine çok fazla yatırım yapmasına gerek kalmıyor. Ancak son dönemde Apple üretimin daha da hızlanması adına Foxconn firmasına yatırım yapıyor ve gelecekte hedef bir milyon robot işçi.

Foxconn'da işçilerin standart olarak vardiya süresi 12-13 saati buluyor. Yani bu saat sonunda diğer işçi görevi devralıyor. Normalde bu sürelerin motivasyon açısından 8-9 saate indirilmesi gerekiyor ancak henüz böyle bir adım atılmadı. Hatta 2010 yılında bir işçinin 35 saatlik aralıksız çalışması sonucunda öldüğü gündeme gelmişti. Yani 12-13 saat yine iyi bir rakam sayılıyor.

Vardiya süresi belli olsa da işçilerin daha fazla çalışması gerekebiliyor. Araştırmalara göre bir ayda bir işçi ortalama 83.2 saat fazla çalışıyor. Ancak fazla çalışma tazminatını tam olarak da alamıyor.

Çocuk işçiler Çin'de en büyük sorun. Zaman zaman çalışma yaşının 13'e kadar düştüğü görülüyor. Foxconn buna karşı tedbir aldığını iddia etse de yıllık olarak 90-100 kadar olayda çocuk işçilere rastlandı.

Foxconn'da bazı işlerin kadrolu işçiler tarafından yapılmasına gerek yok. Bu bakımdan Foxconn'un gecelik olarak işçi bulması gerekiyor. Böylece aylık ödeme değil de gündelik ödemelerle maliyet kurtarılıyor.

Rakamlara göre Foxconn'un bir gecede kiraladığı işçi sayısı 3000'i bulabiliyor. Shenzen'in ara sokaklarında Foxconn görevlilerinin Gel Vatandaş Gel tarzında ilan yaparak işçi aradığını pek çok şahit rapor ediyor. Foxconn'un devir daim şeklinde işlettiği bu sistem toplam iş gücünün yüzde 10-20'sini temsil ediyor.

Böyle devasa bir işçi ordusunun beslenmesi ve barınması da ayrı bir konu teşkil ediyor. Foxconn City tesislerinde günlük olarak işçilere yönelik 14-15 ton pirinç harcanıyor. Akşam yemeği için ise bir işçinin yemek yardımı 65-70 cent aralığında.

Foxconn'da çalışan tüm işçiler kendi evine gider diye birşey sözkonusu değil. Örneğin sadece Çengdu şehrindeki Foxconn tesislerinde yaklaşık 70 000 kişi yatakhanelerde kalıyor. Zaten çoğunun gidecek bir evi de yok.

Tesis yönetimi ranza sistemiyle bir odaya 10-15'e kadar işçi istifleyebiliyor. Böyle olunca bir dairenin üç odasında 25'den fazla insan kalıyor. Böylece yönetim çok fazla bina ve daire ihtiyacı olmadan yatılı işçileri misafir edebiliyor. Intel ve Samsung'un yarı iletken alanında 3 boyutlu istifleme sistemlerini konuşurken aslında insanoğlunun ilkel de olsa bu sistemleri çok önceden kullanmaya başladığını görüyoruz.

Sıkış tıkış ortamda elbette kavga da kaçınılmaz oluyor. Foxconn tesislerinde yılda onlarca kavga ve isyan olayının olduğu ve polis müdahalesinin gerekli olduğu sıkça gündemde yerini alıyor. Tesislerde yer alan ve işçilerin sosyal refahı için ayrılan pek çok yüzme havuzu yüzmeye elverişli değil.

Gelelim Foxconn tesislerindeki ölüm olaylarına. Genelde teknoloji gündemine en çok yansıyanlar intihar olayları veya toplu intihar eylemleri oluyor. Yapılan araştırmalara göre 2007-2011 yılları arasında tam 17 işçi intihar ederek yaşamına son verdi. 2012 yılında ise 100 civarında işçi çalışma koşullarını protesto ederek toplu intihar girişiminde bulundu.

İşçiler genelde yüksekten atlayarak intihar ettiği için Foxconn en iyi önleme yönteminin yüksek boşluklara ağ germek olduğunu düşündü. Ayrıca tesislerdeki intihar oranının ülke genelindeki orandan daha düşük olduğunu savundu.

İşçilerin bunalıma doğru giden sürecini iyi kavrayabilmek adına Foxconn tesislerinde 100'e yakın psikolog istihdam edilmiş durumda. Ancak işin garip tarafı psikolog masrafları işçilerin maaşından kesilerek ödeniyor. Yani bunalıma girersen bedelini ödersin misali.

Sadece intihar değil kazalar da çok can alıyor. Örneğin 2011 yılında Çengdu şehrindeki bir tesiste yaşanan patlamada 2 kişi ölmüş 16 kişi yaralanmıştı. Ancak bu tesiste iPad 2 üretimi yapıldığı için biz ölümlerden ziyade iPad 2'nin gecikme ihtimalini daha fazla konuşmuştuk. Tabii ölenle ölünmez düsturunu unutmadan.

Peki bu denli intihara sürükleyici çalışma şartları altında işçilerin elde ettiği ücret ne kadar? Genelde bir işçinin ortalama aylığı pozisyonuna göre 270$ ile 450$ arasında değişiyor. Yani bir işçi cebimize girmesi için hayatını feda ettiği bir iPhone kadar bile para kazanamıyor.

Konunun diğer tarafında ise patron oturuyor. 1974 yılında Foxconn Technology Group olarak şirketini kurduğunda Terry Gou'nun harcadığı miktar 7500$ civarındaydı. Şimdi ise dünyanın en zenginleri arasında olan Gou'nun 7 milyar dolar civarında malvarlığı olduğu tahmin ediliyor. Madalyonun bu iki yüzü aslında pek de yoruma gerek bırakmıyor. Yeni bir Teknoloji Çöplükleri yazısında görüşmek üzere...


donanimhaber.com