Gönderen Konu: Tek tıklamayla program kurmak: klik!  (Okunma sayısı 7969 defa)

0 Üye ve 1 Ziyaretçi konuyu incelemekte.

Çevrimdışı fortran

  • Forum Gurusu
  • *****
  • İleti: 1.671
  • Bir insanı sevmekle başlar her şey...
    • get GNU
Tek tıklamayla program kurmak: klik!
« : 26 Nisan 2014, 06:56:48 ös »
Kullanıcıların Linux'ta karşılaştığı en büyük sıkıntılardan biri, yeni program yüklemektir. Zaman içinde bu problemi aşmaya yönelik çeşitli yöntemler geliştirildi. Örneğin paket yönetim sistemleriyle program kurmak, işleri büyük ölçüde kolaylaştırıyor. Ya da Bağımlılık Cehennemi yazımızda belirttiğimiz Automatix gibi hazır scriptleri kullanmak mümkün.



Son zamanlarda işler daha da basitleşti. Yine geçen yazımızda yer verdiğimiz Autopackage, paket kurulumunu, hiç olmadığı kadar kolay bir hâle soktu. Bağımlılık sorunları ve eksik programların sıkıntıları giderek azalıyor. Bu yolda atılan son adımlardan biri de, klik isimli proje. Projenin felsefesi son derece açık: "Tek tıklamayla dilediğiniz programı indirip, yüklemeden kullanın!"

Nedir bu klik?

Mac kullanıcılarının bir avantajı vardır. Diledikleri programı bir yerden indirirler, ardından istedikleri klasöre atarlar; programı çalıştırmak için tek yapmaları gereken dosyaya çift tıklamaktır. Silmek istedikleri zaman, program dosyasını çöp kutusuna atmaları yeterlidir. Windows işletim sistemindeyse, program kurmak, kurulum ekranındaki birkaç soruyu yanıtlamaya bakar. Ardından yüzlerce dosya, diskinizde bir yerlere kopyalanır. Linux'taysa işler daha komplekstir. Bağımlılık problemleri ve eksik dosyalar sorun çıkartır ve genellikle çoğu kişiyi canından bezdirir.

Bunun nedeni Linux'un kötü olması değildir. Aksine eğer bir bütün olarak bakarsanız, Linux dağıtımları, rakip işletim sistemlerine göre çok daha iyi paket yönetim sistemlerine sahiptir. Bir iki tıklamayla işletim sisteminizi ve işletim sisteminde bulunan bütün programları ya da bu programlar tarafından kullanılan kütüphane dosyalarını güncelleyebilirsiniz. Bir de Windows'u düşünelim; işletim sistemini güncellemek için ayrı, A programını güncellemek için ayrı, B programını güncellemek için ayrı ayrı uğraşmak gerekir.

Bağımlılık cehenneminden daha önce bahsetmiştik. Linux'ta program yüklemenin en büyük sıkıntısı bundan kaynaklanır. Gerekli kütüphane dosyaları yoktur; /usr/lib altına yüklenmesi gerekir ya da gereken bir program bulunmaz ve /usr altına kurulması lâzımdır. İşte klik bütün bu sorunları aşmaya yönelik geliştirilen bir çalışma... Linux kullanıcılarının, tıpkı Mac kullanıcıları gibi rahat program yüklemesini amaçlıyor.

Octave isimli matematik programını duydunuz mu bilmiyorum. Windows'taki Matlab'in muadili olarak görebilirsiniz. Octave'in kurulumu zaman zaman zahmetli bir süreç hâlini alır. Hele kaynaktan kurmaya kalkarsanız, iş iyice zorlaşır. Ama klik ile işler çok daha kolay hâle geliyor. klik sayesinde bütün yapmanız gereken, gerekli dosyayı indirip ona çift tıklamak. Eksik dosyalar; eksik programlar artık sorun yaratmıyor. Çünkü klik aracılığı ile indirdiğiniz program dosyasında, programın ihtiyaç duyabileceği her şey (kütüphane dosyaları, kullandığı diğer programlar, vs...) bulunuyor. Üstelik klik ile program kurmak için 'root' olmanız da şart değil. Yetkisiz bir kullanıcı bile, dilediği programı indirip, kullanmakta özgür.

Çalışma Prensibi

Sisteminizde bulunan programlar genellikle tek bir dosyadan oluşmaz. Programın çalıştırılabilir dosyası /usr/bin altında bulunurken, ayarları /etc altında ya da kullandığı kütüphane dosyaları /usr/lib altında tutulur. Programın tek bir klasör altında hiyerarşik merkezi bir yapılanması yoktur; işletim sisteminin muhtelif yerlerine yayılmıştır. Programın kullanacağı herhangi bir dosya eksikse, program doğal olarak çalışmaz. İşte klik, bu yapının dışına çıkıp, farklı bir yaklaşım sergilemiş:

Programları kurmak yerine, tek bir dosya indiriyoruz. İndirilen bu dosya aslında bir 'image file' yani görüntü dosyası. Bu disk görüntüsü içinde programın ihtiyaç duyduğu bütün klasör ve dosyalar tutuluyor. Siz programı çalıştırmak için çift tıkladığınızda, disk dosyasının içeriği /tmp/app altındaki klasörlere açıyor. Ekstra olarak bir şey yapılmaksızın; tek tıklamayla kurulum, çift tıklamayla program çalıştırmak mümkün hâle geliyor.

 İşleri bu kadar kolaylaştırmak için elbette arka planda gerçekleşen başka olaylar var. klik ile sunulan her program için, gönüllü kişilerce bir 'tarif' (recipe) oluşturulmuş durumda.Bu tarif dosyasında programın nerelerden indirileceği, nasıl kurulacağı ve nasıl çalışacağına dair bilgiler bulunuyor. Kullanıcılar tariflerin nasıl olduğunu/oluşturulduğunu bilmek zorunda değiller. Ancak klik ile sunulan bütün programların, bu tarifler sayesinde sunulduğu aklınızda olsun. Belki yarın öbür gün, tarifini oluşturup, sunacağınız programlarınız olur.

Kurulum ve Kullanım

Kurulum için fazla bir şey yapmanız gerekmiyor. Bir terminal penceresi açıp, root olmadan "wget klik.atekon.de/client/install -O -|sh" yazmanız yeterli. Hangi dağıtımı kullandığınızın bir önemi yok, ancak kullandığınız masaüstü ortamının KDE veya GNOME olması gerekiyor. Dosyalar yüklendikten sonra konsoldan "cat /etc/fstab" yazın. Eğer en altta /tmp/app/ şeklinde yeni eklenmiş satırlar görürseniz, klik ile program yüklemeye hazırsınız demektir. fstab içerisinde /tmp/app/1, 2, ...,7 diye geçen klasörlerin her biri, klik programlarının 'mount' edileceği klasörleri gösterir. Unutmadan söyleyeyim, klik ile çalışabilmek için Firefox'un kurulu olması lâzım.

Klik istemcisi hazır olduğuna göre, şimdi bir iki program yükleyelim. Klik ile yükleyebileceğiniz bütün programlara http://klik.atekon.de adresinden erişebilirsiniz. Sitede eğitim, güvenlik, grafik vb. konularda 24 adet ana başlık bulunuyor. Bu başlıklar altından programlara bakabileceğiniz gibi, program adına veya yaptığı işe göre arama yapmanız da mümkün.

Örnek olması açısından, XaoS isimli fraktal göstermeye yarayan programı deneyebilirsiniz. Site içerisindeki arama menüsünü kullanabileceğiniz gibi, programı http://xaos.klik.atekon.de adresinden de indirmek mümkün. Vermiş olduğum adrese girdikten sonra, sayfanın en aşağısına gelip, "Click here to download and run xaos" linkine tıklayın. Karşınıza aşağıdaki gibi bir ekran çıkacak:


İndirme işlemine başlayabilmek için "Launch Application" düğmesine tıklamanız lâzım. Karşınıza çıkacak ikinci ekran, nerelerden hangi dosyaların indirilip, toplamda ne kadar yer tutacağını gösteriyor. Programı yüklemek için tamam diyerek devam ediyoruz.


Gerekli dosyalar, ilgili Internet adreslerinden indiriliyor. Bütün dosyalar xaos_3.1r-8.cmg adı altında toplanıp, masaüstünüze bir dosya olarak aktarılıyor. (Dosya adı sürüm numarasını bulundurur, yeni bir versiyonda daha farklı olacaktır.) Programın indirilmesi bittikten sonra, bu dosyaya çift tıklayarak programı çalıştırabiliyoruz:



 Programı kurmak için oldukça küçük bir efor sarfettik. Fakat karşımıza çıkan Mandelbrot fraktalı, gayet başarılı olduğumuzu gösteriyor.

klik Kullanmanın Avantajları

Altında yatan teknoloji ya da fikir ne denli parlak olursa olsun, kullanıcılar pragmatik bakar. Yani "Bu bize ne kazandıracak?" sorusuna yanıt ararlar... Bunu sormakta haklısınız, klik bize ne kazandıracak?

    * Daha basit kullanım : klik ile program yüklemek oldukça basitleşmiş durumda. Linux'ta program yüklemek konusunda hiç bilginiz olmasa bile, sadece bir iki tıklamayla istediğiniz programı kullanabiliyorsunuz. Aynı zamanda istemediğiniz programları kaldırmakta kolay; ilgili dosyayı silmeniz yeterli.
    * Taşınabilirlik : Linux'ta kurduğunuz bir programı başka bir yere taşımanız zordur. Ancak klik ile bu sorunu aşıyorsunuz. İstediğiniz programın görüntü dosyasını (image file), bir USB diske atıp, başka bir ortamda kullanabilirsiniz.
    * Güvenlik : klik ile yüklediğiniz programlar sistemin genelini etkilemez. Programı siz yüklediyseniz, sadece siz etkilenirsiniz. Yapacağınız değişiklikler, kullanıcı hesabınızın ötesine geçemez. Sistemin genelini etkileyecek bir şeyi, isteseniz de yapamazsınız.
    * Kullanım Özgürlüğü : klik ya da klik ile gelen bir programı indirip, kullanmak için root olmanız gerekmiyor. En temel yetkilere sahip bir kullanıcı hesabınızın olması, programları indirip, kullanmak için yeterli. Kısacası arkadaşlar, okulda müzik dinlemek için kırk takla atmanıza gerek yok, klik size fazlasıyla yeter.

Zayıf Noktalar

Yazının çeşitli yerlerinde kurulum desem de, aslında yaptığımız işlem bir kurulum değil. Programlar sabit disk görüntüsü olarak tek bir dosya içinde geliyorlar ve gerçek anlamda bir kurulum yapılmıyor. Bu değişik özellik genel olarak bakıldığında oldukça yararlı olmasına karşın, bir konuda sıkıntı yaratmakta...

Linux işletim sisteminize örneğin OpenOffice'i yüklerseniz, ofis dosyalarının ilişkilendirildiğini görürsünüz. Ne yazık ki klik ile yüklediğiniz programlar, bu tarz bir dosya-program ilişkisini otomatik yapamıyor. OpenOffice'i klik ile kurduğunuzda, yarattığınız ofis dosyalarını açabilmek için üzerlerine çift tıklamanız yetmiyor; önce OpenOffice'i başlatmak ardından ilgili dosyaları program aracılığı ile açmak zorundasınız.

Proje yaratıcısı Simon Peter, klik'in amacının işletim sistemine müdahale etmek olmadığını, bu yüzden de bu tarz ilişkilendirmelerden kaçındığını belirtmiş durumda. Fakat istediğiniz takdirde, bu ilişkilendirmeyi manuel olarak yapabilirsiniz. Otomatik yapılması elbette daha iyi olurdu. Ya da en azından bu opsiyonun sorulması.

Bunun dışında zayıf bir nokta, tariflerle (recipe) ilgili. Oluşturulan tarifler, gönüllü kullanıcılar aracılığı ile yapıldığından bazı programların çalışmasında sorun çıkabiliyor. Çok sık problemle karlıştığımı söyleyemem ama bir iki program çalışmadı.

Aynı anda sekizden fazla klik programını kullanamıyorsunuz. Bana kalırsa bu önemli bir sıkıntı değil. Aynı anda 8 programı çalıştırmaya nadiren ihtiyaç olur. Fakat bir üst sınırın olmasını, herkes hoş karşılamayacaktır.

Yazımızın başlangıcında, Linux dağıtımlarının oldukça gelişmiş paket yönetim sistemlerine sahip olduğundan bahsetmiş ve güncelleme işleminin son derece rahat yapıldığını belirtmiştik. Ne yazık ki, klik ile gelen programlar güncelleme konusunda sınıfta kalıyorlar. İndirdiğiniz disk dosyalarını güncellemeniz mümkün değil; çıkan yeni bir versiyonu kullanmak isterseniz, program dosyasını sıfırdan indirmeniz gerekiyor.

klik ile ilgili bir başka nokta da, indirdiğiniz programların kendilerine has bir simgeyle gelmemesi. Gelecek versiyonlar da, her disk dosyasının programa ait bir simgeyle geleceği belirtiliyor. Şimdilik bütün dosyalar birbirinin aynısı göründüğünden ve tek tek simge atamak sıkıcı olduğundan, bu özelliğin bir an önce gelmesi yerinde olacaktır.

Bu kadar olumsuzluk saymam sizi yanıltmasın. Saydığım olumsuz noktaların çoğu, ileri ki versiyonlarda iyileştirilecektir. Kalanlarsa zaten pek rahatsız edici değil.

Klik kesinlikle program kurma alışkanlarımızı değiştirecek. Şu an için 1000'den fazla program klik ile geliyor ve şimdiye değin 320 bin defa bu programlar 'klik'lenmiş. Programları yükleyenlerin yorumları genelde olumlu. Zaten başka türlüsü de pek beklenmezdi. Programların taşınabilir hâle gelmesi, dilediğiniz gibi program yükleyebilmeniz, bağımlılık sorunlarının kalkması bu projeyi önemli bir noktaya taşıyor. Yakın bir zamanda 'klik' adının giderek popülerlik kazanacağı kesin. Bakalım sizler ne zaman 'klik'leyeceksiniz?

Çağatay ÇEBİ

cagataycebi.com